Wielkie dobrodziejstwa tworzą wielkie wyzwania

Najważniejszą lekcją ery dobrobytu jest to, że bezprecedensowe bogactwo łatwo idzie w parze z bezprecedensową niewdzięcznością. Najważniejszą lekcją ery mobilności jest to, że bezprecedensowe możliwości łatwo idą w parze z bezprecedensową bezczynnością. Najważniejszą lekcją ery informacji jest to, że bezprecedensowy dostęp do wiedzy łatwo idzie w parze z bezprecedensowym kontaktem z głupotą. A najważniejszą lekcją ery komfortu jest to, że nic nie jest tak niekomfortowe jak komfort traktowany jako ostateczny cel.

Miasta czarterowe a depolitycyzacja świata

Drobna uwaga dotycząca tegorocznej nagrody szwedzkiego banku centralnego: promowane przez jednego z laureatów "miasta czarterowe" nie mają wiele wspólnego z ideą prywatnych miast opisywanych przez teoretyków anarchokapitalizmu (zwłaszcza w tym kontekście nie ma się co bać tego słowa, gdyż w kluczowym sensie uwydatnia ono fakt, że autentyczne prywatne miasto to struktura własnościowa, a nie polityczna, konkurencyjna w wymiarze przedsiębiorczym, a nie legislacyjnym).

Niezbędnym i kluczowym elementem miasta czarterowego w powyższym rozumieniu ma być jego sponsoring przez któreś z "państw rozwiniętych" - innymi słowy, miasto takie ma być nie autonomiczną strukturą własnościową wykrojoną z terytorium danego państwa mniej rozwiniętego, ale funkcjonującą w jego obrębie polityczno-prawną ekspozyturą państwa bardziej rozwiniętego. Czasem istnienie tego rodzaju instytucji może przynieść dość spektakularne gospodarcze rezultaty - najwymowniejszy jest tu przykład Hong Kongu - więc sama idea zasadniczo zasługuje na ostrożne poparcie. Nie należy przy tym jednak zapominać, że - w przeciwieństwie do autentycznych prywatnych miast - miasta czarterowe w powyższym rozumieniu nie są instytucjami poddanymi rynkowym rygorom rachunku ekonomicznego, a ich zarządcy są biurokratami z politycznego nadania, nie zaś przedsiębiorcami działającymi w długofalowej perspektywie właścicielskiej i zdolnymi do samodzielnego wdrażania dowolnych prawno-organizacyjnych innowacji.

Podsumowując, o ile powstawanie miast czarterowych może sprzyjać importowaniu na dany obszar zdrowszych rozwiązań prawno-organizacyjnych (sama idea nie jest zresztą niczym nowym - dość wspomnieć instytucję prawa magdeburskiego), o tyle w stosunkowo niewielkim stopniu sprzyja ono ostatecznemu celowi konsekwentnych zwolenników wolności osobistej i pokojowego społecznego współistnienia, jakim jest konsekwentna depolitycyzacja świata. W tym kontekście instytucjonalne dociekania austriackiej szkoły ekonomii i libertariańskiej filozofii społecznej sięgają już od dawna znacznie dalej i głębiej, nie bojąc się zadawania dużo bardziej fundamentalnych pytań i proponowania dużo bardziej zasadniczych odpowiedzi.